Нашите партнери, Европски вредности, го објавија првиот број од месечниот информатор Balkans Watch Briefing.
Темата на статијата на F2N2, “Вечната лага на „Планот на Далес“, е овој т.н. план и неговото повторно појавување на почетокот од 2019 година пред гласањето за уставните амандмани и потпишувањето на Протоколот за пристапување во НАТО.
Статијата од Зашто не, „Канцеларијата на Високиот претставник под закана од дезинформации од Република Српска“, зборува за кампања за дезинформирање, потпомогната од медиуми блиски до Владата на Република Српска, со цел дискредитирање на Канцеларијата на Високиот претставник во БиХ, преку неточни тврдења дека Врховниот суд на САД расправа за имунитетот на Високиот претставник. Тагови: дезинформации, Канцеларија на Висок претставник, САД
Статијата од ЦДТ, „Слободата на вероисповед нападната во Црна Гора“, се фокусира на кампања за дезинформирање во Црна Гора, која во најголем дел потекнува од Србија, и чија цел, заедно со организирани протести, е Законот за слобода на вероисповед во Црна Гора. Тагови: слобода на вероисповед, дезинформации, протести
За да ги прочитате статиите треба да се пријавите за да го добиете месечникот тука.
Верската слобода во Црна Гора предмет на напад
И покрај својот статус на сувереност и историјата на автономно управување, Црна Гора се разликува по недостатокот на сопствена национална автокефалија. Црногорската православна црква (ЦПЦ) отсуствува од духовниот живот на својот народ уште од 1918 година кога беше симната од српската православна црква (СПЦ) во Белград. Од тогаш, патријархијата во Белград управува со авторитетите во црногорските религиозни и политички прашања надвор од надлежноста на владата во Подгорица.
Овластена со препорака на Венецијанската комисија, црногорскиот парламент го донесе долгозадоцнетиот Закон за слобода на религијата во декември 2019 година, заменувајќи го застарениот закон од 1977 година. Неговото усвојување беше одложено за скоро една деценија поради противењето на СПЦ. Патријархијата во Белград се спротивставувала на плановите на црногорската влада да го преземе имотот што го поседувала пред 1918 година, без докази за црковна сопственост.
СПЦ мобилизира спротивставување на реформите во законот во целата земја, како и во Србија и Босна. Заедно со организираните демонстрации, СПЦ и антидемократските придружници започнаа кампања за дезинформација која сè уште трае.
Според истражувањето спроведено од Центарот за демократска транзиција, повеќе од 35.000 статии и написи во врска со Законот за слобода на религија беа објавени на социјалните медиуми во последните три месеци. Од над 35,000 статии, околу 20,000 потекнуваат од Србија и околу 9.000+ информации се од Босна и Херцеговина.
Значителен број од овие статии беа направени со цел да провоцираат, да ги интензивираат тензиите и да го попречат дијалогот, колективно да го поткопаат просторот на клучните актери за решавање на спорот преку консензус. Кампањата ширеше неточни информации за законот со тенденциозни толкувања, невистини за предавање верски предмети во Ватикан и претерувања за бројот на нивните демонстранти. Кампањата кулминираше со лажни вести за пристигнувањето на косовските специјални сили за да помогнат да се „смират“ протестите во Црна Гора.
Најмногу пропаганда доаѓа од медиумите регистрирани во Србија, заедно со руските и босанските (т.е. РС) медиуми со дел од локалните медиуми, честопати како спроведувачи. За разлика од претходните кампањи за дезинформација, оваа се карактеризира со поинтензивно вклучување на приватните и државните спонзорирани медиуми во Србија и Босна со пристрасно, нецелосно известување.
Државните институции во Црна Гора беа фатени неспремни и покрај историјата на манипулации со информации од страна на странски, антидемократски сили. Во отсуство на подготовките, полицијата и државното обвинителство започнаа со апсење на лица со обвиненија за поттикнување граѓански немири преку ширење „лажни вести“. Последиците од оваа реакција кон поголемиот дел од црногорската медиумска заедница остануваат посебен проблем за бранителите на слободниот печат.
Вечната лага за „Планот на Далс“
„Не можете да ги победите Словените со војна. Ќе им дадеме лажни идеали и тие самите ќе се уништат“. Ова е измислена изјава припишана на поранешниот директор на ЦИА, Ален Далс (1951-1961). Оваа измислица е наведена како дел од измислениот „План на Далс“, лага користена за руски пропагандни цели, на почетокот на распаѓањето на СССР. Преземено од руски роман, „Планот“ се однесуваше на тоа дека Соединетите држави треба да упатуваат пораки кон Русите и другите Словени со цел да ги уништат нивните традиционални вредности, со што нивното општество ќе го направи неморално.
Оваа невистина повторно се користеше во Северна Македонија во септември 2018 година, среде референдумската кампања за усвојување уставни амандмани, вклучително и промената на името. Референдумот беше директен резултат на потпишувањето на Преспанскиот Договор помеѓу Северна Македонија и Грција во јуни 2018 година, ставајќи крај на 27-годишниот спор помеѓу двете соседни земји и отворање на патот за македонската евроатлантска интеграција.
Од почетокот на преговорите и потпишувањето на Преспанскиот договор, референдумскиот процес беше напаѓан со лажни тврдења, дезинформации и анти-НАТО пропаганда од Кремлин и про-руските актери во македонската политика, медиуми и граѓанско општество. Бидејќи ефективните дезинформации се направени за да се повторуваат, таканаречениот „План на Далс“продолжи да се споделува преку Фејсбук во јануари и февруари 2019 година во пресрет на парламентарното гласање за уставните измени, како и при потпишувањето на протоколот за пристапувањето во НАТО.
„Планот на Далс“ е наратив кој што се повторува, проширен низ целиот Балкан. Првично беше објавен од српски новински портал во јануари 2013 година. Видеото што беше споделено среде референдумската кампања беше на српски јазик. Постигнувајќи голем број споделувања и интеракции (т.е. околу 1.300 споделувања), беа додадени македонски преводи за поголемо проширување низ цела Северна Македонија, со 500 споделувања од изворниот профил на Фејсбук.
Планот демантиран
Руските научници Сергеј Голунов и Вера Смирнова објавија студија за „Планот на Далс“, во која се гледа дека нејзините први и последни ставови се речиси идентична копија од романот „Вечен повик“ од 1981 година од Анатолиј Иванов. Вонредната соработничка на универзитетот во Кембриџ, Џули Федор ја истражуваше темата, потврдувајќи ја како несуштинска теорија на заговор. Уште еден неодамнешен оглас беше објавен на независниот веб-сајт за вести „Медуза“ во декември 2019 година: „Конспирацијата У – А Поранешен инструктор на КГБ ги освои студентите со предавања на псевдоуки и практиканти на ФСБ“. Медуза објави дека „Планот на Далс“ се појавил и во романот во 1983 година „ЦИА против СССР“, од Николај Јаковлев, кој бил регрутиран од КГБ поради „идеолошки операции“; а освен тоа и дека „Планот“ во моментов го предава Виталиј Григорев, ветеран и поранешен инструктор на КГБ во МИРЕА, една од најголемите технолошки институции на Русија за високо образование.
Fighting Fake News Narratives, проект за откривање дезинформации во Северна Македонија, презеде две истраги за Планот Далс, за неговите неосновани обвинувања и продолжи со напорите за рециклирање на оваа пропаганда околу клучните настани што се однесуваат на евроатлантските интеграции.
Канцеларијата на високиот претставник е загрозена
од дезинформација од Република Српска
Голем број на медиуми поврзани со владата на Република Српска (РС), во соработка со елементи на хрватската националистичка партија ХДЗ, од неодамна градат координиран, дезинформативен наратив за дискредитација на Кабинетот на високиот претставник (КВП) во Босна и Херцеговина (БиХ). Оваа посебна кампања за дезинформација беше покрената како одговор на одлуката на Врховниот суд на САД за пресудата на понискиот суд за статусот на имунитет на КВП во босанските судски постапки.
КВП игра клучна улога во одржувањето на мирот и редот во БиХ под мандатот на Дејтонскиот мировен договор. Една е неговата надлежност да ги разреши владините службеници заради докажаното кршење на мировниот договор или сличното однесување.
Во 2004 година, КВП нареди разрешување на Зоран Жужа, тогашен началник на Претседателот на Националното собрание на РС, и беше соборен од високиот претставник Џереми „Педи“ Ешдаун. Следствено на тоа, Жужа бараше обесштетување во американските судови за четирите години, од 2014 до 2018. Жужа го обвини КВП за прекршување на човековите права во процесот на неговото разрешување. Поради фактот што САД имаат место во Одборот на Советот за спроведување на мирот кој го надгледува КВП, Жужа ја преиспитуваше правосудноста на САД. Правната битка на Жужа заврши така што Врховниот суд на САД во 2018 година ја отфрли жалбата на Жужа и донесе пресуда со одлука на понискиот суд за зачувување на имунитетот на ОХР според законот за имунитет на меѓународните организации.
Спротивно на јавните факти за пресудите на судовите на САД, дезинформацијата спонзорирана од РС започна со напис во „Вечерњи лист“ [1], дневен весник кој претежно се чита во областите со хрватско мнозинство во БиХ и кој е подреден на ХДЗ. Написот, наводно, врз основа на изјавите на Жужа и неговиот наводен адвокат, „Џон Винторп“, лажно објави дека Врховниот суд на САД го разгледува имунитет на КВП. Како резултат на тоа, државната новинска агенција на РС, СРНА и РТРС, јавниот радиодифузер на Република Српска, ги објавија извештаите дека „Американскиот Врховен суд ја прифати жалбата на Зоран Жужа“ и „Врховниот суд на САД прифати да го преземе случајот против КВП“. Ова потоа беше превземено од 14 други портали, вклучувајќи го и главниот генератор на вести, ТВ „Алтернатива“, приватна медиумска станица во сопственост на бизнисмен близок до владата на РС. Згора на сè, руската странска новинска агенција „Спутник Србија“ објави уште еден напис за оваа тема, во интервју со Жужа, лажно тврдејќи дека случајот сè уште е во процедура во Врховниот суд на САД.
Фиктивната приказна прва ја отфрлија новинарите на Гласот на Америка-Босна (ВОА-Босна), кои докажаа дека случајот е навистина затворен. Згора на тоа, ВОА-Босна објави дека и „адвокатот“ на Жужа, Џон Винторп, не постои и дека всушност Жужа се бранел самиот себеси во случајот. Овој настан беше покриен или дополнително разоткриен од разни медиуми во БиХ и Raskrinkavanje.ba, портал за проверка на факти од УГ „Зошто не“, кој идентификуваше 22 медиуми како дезинформативни во овој случај.
[1] „Zbog smjena u BiH tužba protiv OHR-a stigla pred Vrhovni sud SAD“, Večernji list, 05.02.2020
